Beperkte handelsoorlog als push voor duurzaamheid

Een positief effect van economische confrontatie

Kansen op herstel van balansen

In een wereld waar handelsrelaties (door Trump) steeds meer politiek geladen worden, rijst de vraag: wat als de internationale gemeenschap zou afzien van een destructieve handelscyclus van protectionisme en vergeldingsmaatregelen? Dit essay verkent een alternatief scenario waarin de rest van de wereld, in plaats van agressief mee te gaan in een spiraal van handelsoorlogen, ervoor kiest om gezamenlijk duurzaamheid voorop te stellen.

De Amerikaans-centrische wereldorde en haar beperkingen

De Amerikaanse samenleving is lang gekenmerkt door een "winner takes all" mentaliteit - een cultureel fenomeen dat niet alleen economische ongelijkheid aanwakkert, maar ook de internationale betrekkingen vormt. Dit perspectief, dat inherent competitief is en vaak gepaard gaat met een geloof in Amerikaanse uitzonderlijkheid, creëert blinde vlekken voor externe kritiek en alternatieve benaderingen.
Deze zelfperceptie van superioriteit maakt het moeilijk om fundamentele kritiek te absorberen op gebieden waar de Amerikaanse aanpak tekortschiet, met name op het gebied van duurzaamheid, sociale gelijkheid en internationale samenwerking. Terwijl vele Amerikanen zelf deze problemen erkennen, blijft het dominante nationale discours vaak verankerd in het idee van Amerikaans leiderschap en moreel gezag.

Qui bono? Wie verliest?

De economische pijn van handelsoorlogen is vaak onevenredig verdeeld, met geconcentreerde verliezen voor bepaalde machtige belangen en verspreide kosten voor consumenten. Dit verklaart gedeeltelijk waarom handelsbeleid zo politiek geladen is: de winnaars en verliezers zijn duidelijk gedefinieerd, en de verliezers hebben vaak aanzienlijke politieke invloed.
In een scenario waar landen zich heroriënteren op duurzaamheid, zouden deze economische machten (de miljardairs) juist een cruciale rol kunnen spelen in de transitie, als ze hun hulpbronnen en invloed richten op het ontwikkelen van duurzame alternatieven in plaats van het beschermen van de status quo. Hun aanpassingsvermogen en kapitaal kunnen een belangrijke katalysator zijn voor positieve verandering, als de juiste prikkels (vanuit de kiezer en daarmee de politiek) worden geboden.

Een alternatief voor handelsoorlog

Stel dat de rest van de wereld, in plaats van mee te gaan in een cyclus van vergeldingsmaatregelen wanneer Amerika handelsbelemmeringen opwerpt, een andere weg kiest. Een weg die niet gebaseerd is op confrontatie maar op transformatie en samenwerking tussen de overige landen.
In dit scenario zou de verminderde handel met Amerika leiden tot minder intercontinentaal transport – een directe milieuwinst gezien de aanzienlijke koolstofvoetafdruk van internationale scheepvaart en luchtvrachtverkeer. Maar de echte duurzaamheidswinst zou voortkomen uit drie cruciale verschuivingen.

1. Versterkte regionale economische integratie
   In plaats van te strijden om toegang tot de Amerikaanse markt, zouden landen in verschillende regio's hun onderlinge economische banden kunnen versterken. Deze regionale integratie zou transportafstanden verkorten en een meer gediversifieerde en veerkrachtige wereldeconomie creëren.
   Denk aan versterkte handelsblokken in Afrika, Latijns-Amerika en Azië, waarbij producten niet langer de wereld rondreizen maar binnen redelijke afstand van hun eindbestemming worden geproduceerd. Dit zou niet alleen de milieudruk verminderen, maar ook lokale economieën versterken en regionale zelfredzaamheid bevorderen.
2. Mondiale samenwerking op het gebied van klimaat en duurzaamheid
   Een wereld die samenwerkt zonder Amerikaanse dominantie zou wellicht sneller vooruitgang kunnen boeken op het gebied van klimaatdoelen en duurzaamheidsstandaarden. Landen zouden gezamenlijke investeringen kunnen doen in groene technologie, kennisuitwisseling versnellen, en ambitieuzere doelen stellen zonder te worden afgeremd door de politieke verdeeldheid en fossiele-brandstofbelangen die het Amerikaanse klimaatbeleid vaak kenmerken.
   Dit betekent niet dat Amerika wordt uitgesloten, maar eerder dat de rest van de wereld niet wacht op Amerikaans leiderschap om cruciale vooruitgang te boeken.
3. Herijking van waarden in economische relaties
   Misschien wel de meest fundamentele verschuiving zou een herdefiniëring zijn van wat werkelijk waardevol is in internationale economische relaties. In plaats van puur op BNP-groei en marktdominantie te focussen, zou een nieuwe wereldorde prioriteit kunnen geven aan duurzaamheid, sociale welvaart en ecologische gezondheid als kernwaarden.
   Dit betekent het omvormen van handelsregels om niet alleen economische efficiëntie maar ook duurzame productie te bevorderen. Het zou een verschuiving inhouden van de "winner takes all" mentaliteit naar een "samen vooruit" filosofie, waarin landen samenwerken aan gedeelde uitdagingen in plaats van te concurreren om beperkte hulpbronnen.

Uitdagingen en valkuilen

Natuurlijk is dit scenario niet zonder uitdagingen. Amerika blijft een belangrijke economische macht en een sleutelspeler in mondiale vraagstukken. Een volledige economische ontkoppeling zou pijnlijk en waarschijnlijk contraproductief zijn. Bovendien zijn vele landen nog steeds sterk afhankelijk van Amerikaanse markten en investeringen.
Daarnaast zouden nieuwe handelspatronen zonder zorgvuldige planning kunnen leiden tot andere vormen van inefficiëntie en milieuschade. En er is het risico dat zonder Amerikaanse betrokkenheid, andere grootmachten met mogelijk minder sterke milieuwaarden de leegte zouden vullen.

Naar een duurzame wereldorde

Uiteindelijk suggereert deze gedachtegang niet dat een handelsoorlog met Amerika wenselijk is. In plaats daarvan pleit het voor een heroverweging van hoe internationale relaties kunnen worden vormgegeven rond gedeelde duurzaamheidsdoelen, in plaats van rond economische dominantie en competitie.
Een werkelijk duurzame wereldorde vereist samenwerking van alle landen, inclusief Amerika. Maar door de rest van de wereld te verenigen rond gedeelde duurzaamheidsprincipes, zou er een nieuwe dynamiek kunnen ontstaan die Amerika en andere naties aanmoedigt om te herdefiniëren wat werkelijk succes betekent in de 21e eeuw.
In plaats van een "winner takes all" mentaliteit die leidt tot disbalans en uitputting van onze planeet, kunnen we streven naar een wereld waarin het werkelijke succes wordt gemeten aan onze gezamenlijke vooruitgang naar een rechtvaardige en duurzame toekomst voor alle mensen en de aarde die we delen.

Gevolgen voor de export door China

Wanneer de Chinese export naar Amerika zou stagneren, zou dit kunnen leiden tot verminderde druk op de Chinese productiesector om op enorme schaal te produceren. Dit zou potentieel verschillende effecten kunnen hebben.

1. Verminderde grondstoffenbehoefte
   China zou minder gedreven kunnen zijn om grondstoffen uit Afrika en andere regio's te extraheren, wat zou kunnen leiden tot minder ecologische schade en uitputting van natuurlijke hulpbronnen.
2. Kwaliteit boven kwantiteit
   Chinese fabrikanten zouden zich mogelijk meer kunnen richten op kwaliteit en duurzaamheid in plaats van op massaproductie van goedkope artikelen met korte levensduur.
3. Heroriëntatie van handelsrelaties
   China zou zijn economische betrekkingen met Afrika kunnen herdefiniëren, waarbij de nadruk verschuift van pure grondstoffenextractie naar meer gelijkwaardige partnerschappen en kennisuitwisseling.
4. Lokale waardeketens
   Afrikaanse landen zouden meer kansen kunnen krijgen om hun eigen verwerkingsindustrieën op te bouwen in plaats van primaire grondstoffen te exporteren, wat de lokale economieën zou versterken.

Deze verschuiving zou een belangrijk onderdeel kunnen zijn van de bredere transitie naar een meer duurzame en evenwichtige wereldeconomie. Het illustreert hoe de huidige handelspatronen, gedreven door de Amerikaanse consumptiehonger en Chinese productiecapaciteit, wereldwijd ecologische gevolgen hebben die ver buiten deze twee landen reiken.
Het onderstreept ook dat werkelijke duurzaamheid niet alleen een kwestie is van transportafstanden verkorten, maar van het hervormen van de hele logica achter internationale productie- en consumptiepatronen.

Kansen voor Nederlandse politieke partijen

De PvdA en GroenLinks staan voor de vraag hoe een samenwerking of samenvoeging ook electorale macht oplevert. Beide partijen zien dat kiezers die zich in het verleden automatisch verbonden met hun idealen tegenwoordig veel meer zwevende kiezers zijn geworden.
Een handelsoorlog kan door deze politieke partijen aangegrepen worden om de groeiende kloof tussen arm en rijk weer te verkleinen en de afnemende belangstelling voor milieumaatregelen weer opnieuw onder de aandacht brengen als belangrijk voor een stabiele en gezonde samenleving.

Kunnen ze meteen helpen de problematische werkomstandigheden van de arbeidsmigranten helpen oplossen en de overbodige sectoren als slachterijen, die deze migranten nodig hebben en uitbuiten, verkleinen.