Als zintuiglijke wezens zijn wij overgeleverd aan de wetten van oorzaak en gevolg. Maar we zijn ook denkende wezens, en in onze reflecties bestaat de vrije wil.
Het feit dat we veel (wel 95% volgens Ap Dijksterhuis in Het slimme onbewuste) onbewust doen, wil nog niet zeggen dat we onvrij zijn, aldus Marc Slors in hetzelfde magazine.
Ook de observatie dat milliseconden voor de handeling er al hersenactiviteit zichtbaar is op scans is geen bewijs voor het niet bestaan van de vrije wil. Het is een onderbouwing van de invloed van het onbewuste.
Slors haalt Frankfurt aan die stelt dat vrijheid is te begrijpen als een ervaring van harmonie of overeenstemming tussen de wensen, impulsen en verlangens die op alle niveaus in je leven spelen. Ook onbewust gedrag kan vrij zijn, wanneer het niet nodig is om op bewust niveau te interveniëren.
Het zelf is geen onvervreemdbare kern binnen ons, maar een levensproject, die vorm krijgt in de manier waarop je jezelf uitdrukt.
En die vorm kun je (her)kiezen uit vrije wil. Een mens is vrij om te veranderen, waarbij geldt "oefening baart kunst" en "training baart een nieuw ik".
Volgens Sloterdijk kunnen we ons leven veranderen door te oefenen, oefenen, oefenen.
Op mijn