Liefde is ...

LIEFDE

Heeft niets te maken met iemand anders.

Het is jouw zijnstoestand.

Liefde is niet een verhouding.

Een verhouding is mogelijk.

maar liefde is er niet toe beperkt.

Het staat er boven.

Het is meer dan dat.

Een mens wordt volwassen.

zodra hij begint lief te hebben in plaats van nodig te hebben.

Hij begint over te stromen met anderen te delen.

Hij gaat geven .

En als twee volwassen mensen elkaar liefhebben voltrekt zich één van de grootste paradoxen in het leven,

één van de mooiste verschijnselen.

Ze zijn samen en toch volkomen alleen.

Ze zijn bijna één

maar hun eenheid

vernietigt niet hun individualiteit

Osho (zie video).



Ester Perel: een erotisch paar kan zowel verbinding als vrijheid ervaren. ‘Fire needs air’. Het gaat hier om een paradox die je moet managen. De een heeft meer behoefte aan verbinding, de ander meer aan vrijheid. Maar de vrijheid, het los zijn van de ander is een essentiële voorwaarde voor de begeerte. Dit is de dialectiek; ‘attachment is a condition for separateness’.

De ruimte tussen en-en en noch dit, noch dat

Positieve en negatieve metafysica

Wie het wezenlijke van iets ongrijpbaars of metafysisch wil uitdrukken kan dit het beste te doen door duidelijk te maken dat er zowel sprake is van twee waarheden tegelijk als dat noch de ene ogenschijnlijke waarheid noch de andere waarheid van toepassing is.
Op deze wijze wordt als het ware de ruimte geschapen om het transcendente (wezenlijke, metafysische, idee, etc.) uit de verf te laten komen.
Eckhart Tolle verwoordt het mooi in deze video.

Op Wikipedia wordt dit fenomeen met dit voorbeeld uitgelegd. In Brhadaranyaka Upanishad wordt Yajnavalkya ondervraagd door zijn studenten om God te beschrijven. Hij zegt "het Goddelijke is dit niet en het is niet dat" (neti, neti). Zo is het Goddelijke niet echt, zoals wij zelf reëel zijn, noch is het onwerkelijk. Het goddelijke is niet woonachtig in de zin dat mensen leven, noch is hij dood. Het Goddelijke is geen mededogen zoals we gebruik maken van de term, noch is het onbarmhartig. En ga zo maar door. We kunnen God nooit echt definiëren in woorden. Alles wat we kunnen zeggen in feite is dat "Het is niet dit, maar ook, het is niet dat". Uiteindelijk is het de bedoeling dat de student de woorden overstijgt om de aard van het Goddelijke te begrijpen. Neti-neti is geen ontkenning. Integendeel, het is een bewering dat wanneer we proberen om vast te leggen in menselijke woorden wat het Goddelijke kan worden, we onvermijdelijk tekort schieten, want we zijn beperkt in het begrijpen, en woorden zijn beperkt om het transcendente uit te drukken. Eenzelfde redenering kun je doen voor de aard van je ware zelf of ware liefde. Let wel: dit is geen Godsbewijs of garantie dat ware liefde bestaat. Dat zal altijd een kwestie van geloven blijven. Het is een manier van omgaan met een paradoxaal gegeven. Hoe meer moeite je doet om het transcendente aan te tonen, des te meer blijft het verborgen. Vergelijk het met het pellen van een ui. Hoe meer je deze ontleedt, hoe minder er overblijft van de ui. De Madhyamaka geeft een logische analyse van uitspraken over 'de' werkelijkheid, en laat zien dat er geen metafysische uitspraken mogelijk zijn. Avijja, onwetendheid, bestaat uit het niet correct zien van deze grens van het weten, waardoor er gehechtheid ontstaat. Het juiste inzicht laat de leegte van alle verschijnselen zien. In de Griekse oudheid was men al op zoek naar het idee achter de vorm. Filosoof Plato gebruikte de weg van de hermeneutiek in de zin van trapsgewijze interpretatie: beginnen bij het laagste om zo langzaam op te bouwen richting het hoogste. Overigens is deze methode geen garantie dat een filosoof daadwerkelijk contact zal maken met de vormen. Zij bereidt de ziel alleen vóór op het contact. Maar er is een zekere x-factor die dan het contact werkelijk in gang zet en de anamnese (herinnering) tot leven brengt: een soort inspiratie, misschien wel iets goddelijks (bron Wikipedia). Het en-en denken komt op een productieve manier tot uitdrukking bij 'dialectiek', een term die gebruikt wordt voor het denken vanuit twee polen (de these en de antithese). De tegenstelling tussen these en antithese wordt opgeheven (letterlijk op een hoger plan gebracht) door de synthese.

Merk op dat in de benaderingen hierboven zowel sprake is van verdieping als van "op een hoger plan brengen". De methode is zowel "verbinden" als "open staan". De kunst is om beide manieren tot hun recht te laten komen.

De monnik als beoefenaar van paradoxen

Hein Stufkens (1947) is bekend als auteur van filosofisch-religieuze werken. In 2004 werd zijn boekje “Gelukkig zijn. De monnik als model” uitgegeven door Ankh-Hermes. In het boekje staan oefeningen in het leven met paradoxen. Volgens Stufkens denken wij in termen van uitsluiting, terwijl de wijsheidstradities denken in termen inclusiviteit: het is én het een én het ander. Hij roept op om zowel ons licht als onze schaduw te erkennen en te omarmen.
Op de weg van en naar je midden zijn goed en kwaad broeders van elkaar.
Zenmonniken zijn volgens Stufkens de meesters van de paradox. Ze beoefenen het doen-door-niet-doen, de wijsheid van niet-weten. Om de verlichting te bereiken mediteren ze urenlang zonder zich te richten op enig doel of zich te hechten aan enig resultaat.
In het boekje vier paradoxen.

1. De paradox van de afgescheidenheid en de verbondenheid, van het alleen-zijn en het tegelijk leven in allerlei vormen van gemeenschap.
2. De paradox van vrijheid en gehoorzaamheid, of van de liefde en de wet.
3. De paradox dat we pas vinden wat ons leven tot een feest maakt wanneer we leren los te laten en wanneer we nergens op uit zijn.
4. De paradox dat we moeten leren sterven om te leren leven.

Wanneer we de paradox toelaten worden we gaandeweg wijzer en minder eigenwijs. We verliezen de gehechtheid aan onze meningen en oordelen, we worden milder. We gaan zien dat tegenstrijdigheden naast elkaar kunnen bestaan.

Frédéric Lenoir schrijft in zijn boek Over geluk, een filosofische ontdekkingsreis het volgende. "De paradoxen van de taoïstische wijsheid zijn: een mens vindt zichzelf door zichzelf te vergeten, hij oefent invloed uit door af te zien van daden, hij komt tot wijsheid door weer kind te worden, hij wordt sterk door zijn zwakheden te accepteren, hij ontdekt de hemel door naar de aarde te kijken, en hij kan de dood rustig tegemoet zien door van het leven te houden".

Het zien van De Waarheid

Kunnen waarheden samen 1 waarheid vormen?

Het besef dat meerdere, elkaar uitsluitende inzichten tegelijkertijd waar kunnen zijn, is essentieel voor het boeddhisme. Is één van die inzichten de ware? Of zien we net zoals in de grot van Plato alleen de afspiegeling van inzichten, waarheden en objecten. We zien volgens Plato, met de rug gezeten naar de oorsprong, als het ware de projectie daarvan op de wand en niet het origineel. De werkelijkheid zelf zou ongrijpbaar, vaag, niet in woorden te vatten en in verandering zijn. En zou iemand ons vertellen dat hij wel in die werkelijkheid is geweest, zouden we hem dan geloven?
Of De Waarheid wel of niet bestaat is in principe een oneindige discussie. Aan de hand van een simpel voorbeeld is aannemelijk te maken dat verschillende waarnemingen naast elkaar kunnen bestaan en dat de enig mogelijke interpretatie onwaarschijnlijk is.

In de tekening hiernaast zijn zwarte cirkels getekend met daarin drie verbonden witte lijnen. Het is geen geheim dat we er kubussen in kunnen zien en wel minstens vier. Twee kubussen voor een denkbeeldig scherm met gaten en twee erachter en daarbovenop kubussen waarvan de ribben door de “gaten” gaan. Geen enkele kubus is volledig getekend. We projecteren deze ontbrekende delen op het vlak.

Zo is het ook met de waarheid. We voelen ons mogelijk uitgedaagd om de enige, echte waarheid te zien en te pakken. Maar het is niet ondenkbaar dat deze wens een overblijfsel is van een cultuur die bezig is te verdwijnen. Nog in de decennia na de Tweede Wereldoorlog was ons land verzuild. Elke zuil (katholiek, protestant, niet-kerkelijk, etc.) pretendeerde de ware zuil te zijn. Pas gaandeweg de zestiger en zeventiger jaren is die pretentie losgelaten. Gastarbeiders brachten andere culturen en religies mee en we zijn langzamerhand gewend geraakt dat ook buitenstaanders gelijk zouden kunnen hebben.
Filosofisch gezien zou je kunnen zeggen: binnen onze zuilen waren we overtuigd van een eenheid. Vervolgens hebben we de opvattingen van andere zuilen verenigd en nu zijn we bezig buitenlandse invloeden te integreren. Er wordt eenheid in verscheidenheid gezocht. We hebben losgelaten dat er één manier is om eenheid te beleven, we kunnen ook eenheid vinden in tweeheid of in veelheid. Dit is een vorm van zogenaamde “non-dualiteit”. Non-dualiteit is eenheid in tweeheid, het buitengewone in het gewone.
Deze verschuiving heeft voordelen en nadelen. Het relativeren van het eigen gelijk creëert ruimte om het beste te vinden in twee werelden. Je krijgt dan uitspraken als “Alles is God is Liefde”.
Liefde zegt "Ik ben alles". Wijsheid zegt "Ik ben niets".
Een nadeel kan zijn dat we meer onverschillig worden voor het vinden van de waarheid.
Het zou mooi zijn wanneer we blijven streven om de combinatie van de partiële waarheden te zien als these en antithese, die we kunnen samenvoegen tot een hogere vorm van waarheid, zoals in de dialectiek.

We leven in een cultuur waarin we er soms met schade en schande achter komen dat niet alles wat ons wordt voorgehouden waar is, maar zuiver en alleen is gemotiveerd om ons geld uit de zakken te kloppen. Die trieste constatering geldt helaas al tijden ook voor spirituele of religieuze organisaties. Wie is nog betrouwbaar? Zoals altijd moeten we het antwoord eerst en vooral bij ons zelf zoeken. Zijn we zelf wel betrouwbaar?

Ruimte

Hoe je het ook bekijkt, het accepteren dat er meer dan één waarheden tegelijkertijd naast elkaar kunnen bestaan schept ruimte.
In het tijdschrift InZicht bespreekt Raf Pype het eerste deel van de nieuwe trilogie van Robert Hartzema "De ruimte van gewaarzijn".



Ook het eerste deel bestaat zelf uit drie delen. Pype:
Deel twee van het boek gaat een stap verder, waar het gaat over het beleven van de 'tussenruimte' (het 'bardo' van de Tibetanen). "De werkelijkheid is eigenlijk een gatenkaas, vol met openingen en tussenruimten die zicht bieden op een verscheidenheid van andere dimensies van Zijn". In dit boek gaat het dan voornamelijk over de ruimte tussen twee gedachten en de bewustwording dat gedachten niet als een ketting aan elkaar hangen, maar gescheiden worden door tussenruimten die nieuwe mogelijkheden scheppen - mogelijkheden om los te komen van de enorme zuigkracht van onze gedachten en de daarmee samenhangende "superluchtbel van het ik". Deze ruimten dringen veel verder in ons door dan de dualistische ruimten, die altijd in tegenstelling staan tot iets anders.
Dat het zich openstellen voor deze diepere ruimten ook angst kan oproepen is aannemelijk. De meest diepliggende angst, die voor de volstrekte leegte, voor het niet-zijn of de dood, kan niet zomaar opzij worden gezet. "Alleen wanneer je op dit moment de directheid van het ervaren vanuit het nu-dood-zijn ervaart, zie je het heden in het juiste licht. De rest is zelfbedrog". (p. 272) In deel drie komen we dan uiteindelijk bij de Ruimte van het gewaarzijn - de Ruimte met hoofdletter. Deze allesomvattende dimensie van ruimtelijkheid heeft geen kenmerken en kan geen 'ervaring' zijn, maar wordt geleidelijk aan steeds meer zichtbaar.
Tot zover Raf Pype.

Het is een fascinerend idee dat er minstens evenveel potentiële waarheid schuilt in de ruimte tussen twee gedachten als in de gedachten zelf. Misschien simpeler gesteld: wanneer we ons open stellen voor het leren kennen van de waarheid die niet gestoeld is op onze eigen gedachten, zou dat wat we dan zien wel eens meer waar kunnen zijn dan wat we leggen in onze eigen projectie, gebaseerd op een vooroordeel.

Even belangrijk als wat er is, is dat wat er niet is. Het zijn de gaten, tunnels, holen, stiltes en leegte die het leven kleur geven. Als je een donut koopt, koop je dan ook het gat? Leven we in het binnenste van een zwart gat? Hoe zit het met de gaten in emmentaler kaas? Wat deden The Beatles met de gaten in toonladders in Fixing a hole?



Gaten, leegte en stiltes zijn de bron van diepe inzichten, slap geouwehoer en filosofische paradoxen. Maar boven alles bieden ze openingen. Of het nu een brievenbus is, een witregel in een gedicht, de break in een dansplaat of het gevoel van leegte wanneer je iets of iemand hebt verloren.

Negatieve metafysica

Roy Sorensen is professor in de filosofie aan de Washington universiteit in St. Louis. Sorensen noemt zichzelf een apostel van ‘de negatieve metafysica’. Hij denkt na over de dingen die er niet zijn, maar ook wel zijn, zoals gaten, stiltes, schaduwen, getallen, ideeën en de menselijke ziel; metafysische amfibieën die met één been op de vaste grond staan van het gezonde verstand en met het andere been in het troebele water van het niet-zijn.


In plaats van te proberen de aard van het universum te begrijpen door middel van positieve verklaringen en bevestigende concepten, focust negatieve metafysica zich op het verwijderen van beperkende en verwarrende concepten om een meer directe en onmiddellijke ervaring van de werkelijkheid mogelijk te maken.
Een bekend voorbeeld van negatieve metafysica is de theorie van apofatische theologie, die in de mystieke en esoterische tradities van vele religies voorkomt. Deze theorie benadrukt dat God niet kan worden begrepen of omschreven door positieve eigenschappen, zoals macht, kennis of goedheid, maar alleen door middel van negatieve beschrijvingen, zoals 'niet te bevatten' of 'niet beperkt'.
Negatieve metafysica wordt vaak in verband gebracht met filosofische tradities zoals het boeddhisme en het taoïsme, waarin het belang wordt benadrukt van het overwinnen van dualistische concepten om een directe en intuïtieve ervaring van de werkelijkheid te bereiken.

En-en denken en fuzzy logic

Er is in onze maatschappij al tientallen jaren een ontwikkeling van het precies willen weten naar ongeveer willen weten. Met name op scholen is de instelling: je hoeft niet alles te weten, het is al goed dat je het antwoord op jouw vragen kunt vinden. Vooral door Internet kan iedereen gemakkelijk een vraag stellen en snel een antwoord vinden. De kunst blijft wel reëel te blijven oordelen of het gevonden antwoord betrouwbaar is of minder. Parallel aan deze ontwikkeling in ons grondhouding tegenover de waarheid is die ontwikkeling er in de techniek. Een veel gebruikt voorbeeld is de bediening van een wasmachine. Niemand weet precies wat de beste instelling van een wasprogramma is, maar iedereen zal genoegen nemen met een was die schoon genoeg uit de machine komt. We willen niet te lang hoeven nadenken over het programmeren van een wasmachine. De techniek van het ongeveer goed instellen van een wasmachine wordt fuzzy logic genoemd.
Fuzzy logic is een wiskundige techniek die een alternatief biedt voor binaire logica, waarbij de waarden gradueel kunnen zijn en er dus meer dan twee opties mogelijk zijn. Fuzzy logic is daarmee gerelateerd aan het "en-en" denken, omdat het rekening houdt met de nuance en complexiteit van de werkelijkheid.

Wikipedia zegt over fuzzy logic het volgende.
Fuzzy logic (soms vage logica of wollige logica genoemd) is een stroming binnen de logica. Zij kan gezien worden als een uitbreiding van Booleaanse (boolean) logica. Het principe uit de Booleaanse logica dat iets of waar of onwaar is, wordt losgelaten; het is dus een vorm van meerwaardige logica. In plaats daarvan worden er waarheidswaarden gebruikt tussen 0 (onwaar) en 1 (waar) in. Het discrete karakter van de traditionele logica wordt hiermee ook losgelaten, iets kan bijvoorbeeld voor 1/3 waar zijn. Of 'een beetje' waar. Het Engelse woord fuzzy betekent wazig, wollig.
Tot zover Wikipedia.

De hang naar gemak, die overduidelijk het westerse deel van mensheid kenmerkt, heeft te maken met de hoge eisen waarmee we in het dagelijkse leven te maken hebben. Het is wijs om te weten wanneer je perfectie moet vermijden. We willen thuis niet te veel tijd kwijt zijn met het huishouden. We kopen gemakkelijke huishoudelijke apparatuur en voorgesneden groenten. Vlees of vleesvervangers kosten weinig tijd om te bereiden en smaken ongeveer goed. Of het verantwoord is, laten we over aan het oordeel van de overheid, die we steeds minder middelen geven om tot een verantwoord oordeel te komen.

Ook de media worden (uit geldgebrek) gemakzuchtiger: in alle kranten is te lezen dat persberichten klakkeloos worden overgenomen. Wie controleert nog het waarheidsgehalte van berichten? Een positief gevolg van deze onverschilligheid is dat dat leraren het steeds meer als hun verantwoordelijkheid zien om kinderen een kritische grondhouding aan te leren tegenover wat ze te zien en te lezen krijgen.

Zelfs in het politieke besluit om de politie meer vrijheden te geven kun je die wens naar “ongeveer goed” zien. De politiek mag meer preventief fouilleren. Daarmee worden wapens uit handen genomen om misdrijven te begaan, maar er wordt een onzekerheid geïntroduceerd of de politiemensen die grotere vrijheid wel verantwoordelijk hanteren.
Die laatste woorden vormen de slogan van het nieuw te vormen kabinet van Rutte en Verhagen met Wilders als toeschouwer: “vrijheid en verantwoordelijkheid”.
Het is een teken des tijds dat we moeten switchen van of/of denken naar én/én denken. Het volk krijgt de bestuurders die het verdient. Blijkbaar zijn we er aan toe om de uitdaging een stap verder te nemen om zowel onze vrijheden waard te zijn als onze verantwoordelijkheid te nemen.

Of is het oude wijn in nieuwe zakken? De spanning tussen vrijheid en verantwoordelijkheid is zo oud als de menselijke beschaving. Blijkbaar moeten we dat wiel telkens opnieuw uitvinden.

Waar gaat het weblog over?

Het gaat op deze websites niet om het zoeken naar compromissen, nuances of polarisatie, maar om een dialoog, gericht op integratie of overstijgen van tegenstellingen.
Wie zich ingraaft in een tegenstelling draagt niet bij aan een oplossing.
Het gaat om de erkenning dat beide kampen een element van de waarheid bevatten en dat deze constatering niet hoeft te betekenen dat er (blijvend) een patstelling is ontstaan. Dat is te lui, te passief en te weinig creatief.
Het gaat verder dan de filosoof Hegel, die het zocht in het overstijgen en opheffen van tegenstellingen via these en antithese naar synthese, zonder recht te doen aan de oorspronkelijke kernen van de tegenstellingen.
We gaan op zoek naar oplossingen die recht doen aan beide kanten en die door hun integratie van de tegenstellingen een nieuw element toevoegen. Nuances en compromissen volgen vanzelf.

Veel in dit weblog te beschrijven situaties zullen als tegenstelling een sociale versus een liberale component hebben.

Het meest sprekende voorbeeld is "respect". Velen hebben het woord voor in de mond, weinigen kunnen het treffend omschrijven.

Het toppunt van vrijheid wordt gezien als een ervaring van verbonden zijn met alle andere wezens en met alles wat bestaat. Het nastreven van een doel dat uitstijgt boven het persoonlijke belang is uiterst bevredigend.

Wikipedia schrijft bijvoorbeeld over de paradox van het "doen door niet te doen".
In hoofdstuk 37 van de Tao Te Ching staat bijvoorbeeld: "Tao is eeuwig niet doende en toch is er niets dat het niet doet". Met andere woorden, Tao doet niets en toch alles. De betekenis van niet doen is in deze zin veranderd. In de eerste betekenis wordt geduid op het niet gehecht zijn aan de resultaten van de actie die men onderneemt, en in de tweede betekenis wordt aangeduid dat men wel alles aanpakt wat men als taak of (levens)opdracht dient te volbrengen. Het 'doende zijnde niet doen' (wu wei wu). Men kan in deze paradoxen doordringen door de hele context, de filosofie of de cultuur waarin deze paradoxen geschreven zijn, te bestuderen.

Het pallet van voorbeelden in onze blogs levert hopelijk begrip en balans op.
Samen kan dit een stap omhoog zijn in bewustzijn.